XX Konferencja European Cetacean Society w Gdyni

W dniach  1-7 kwietnia 2006r. Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Helu i Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, przy wsparciu władz Miasta Gdyni, zorganizowały w tym mieście  Jubileuszową  XX Konferencję pod auspicjami European Cetacean Society (ECS) zatytułowaną „Marine mammals and man in coastal ecosystems: can they coexist?” („Ssaki morskie i człowiek w przybrzeżnym ekosystemie morza: czy współistnienie jest możliwe?”).

Sala obrad plenarnych konferencji. Foto: Monika Marciniak

Honorowym patronatem Konferencję objęli: Minister Środowiska Jan Szyszko, Rektor Uniwersytetu Gdańskiego Andrzej Ceynowa oraz Prezydent Miasta Gdyni Wojciech Szczurek.

 

Minister Środowiska Jan Szyszko w trakcie uroczystości otwarcia konferencji.
Foto: Arek Bonna

 

Minister Środowiska Jan Szyszko w trakcie rozmowy z prezydentem Gdyni
Wojciechem Szczurkiem i kierownikiem Stacji Morskiej w Helu Krzysztofem Skórą.
Foto: Arek Bonna

Konferencję poprzedziły działania informacyjno – edukacyjne, których zadaniem było przybliżenie konferencji społeczeństwu. Jednym z działań był konkurs prasowy zatytułowany “Mieszkam w Bałtyku. Kim jestem ?”. Ogłoszony na łamach Gazety Wyborczej, emitowany był w trzech wydaniach lokalnego dodatku „Śledź te strony”. W jego trakcie czytelnikom zaprezentowano trzy różne ujęcia rodzimego gatunku walenia, pytając ich czy wiedzą jak się ów mieszkaniec Bałtyku nazywa. Przyznanych zostało 12 nagród w drodze losowania wśród prawidłowych odpowiedzi, po 4 w każdej edycji konkursu.

Fragment “Gazety Wyborczej” z zadaniem konkursowym

Drugi konkurs miał charakter plastyczny. Skierowany był do młodzieży szkolnej. Jego temat brzmiał „Ssaki Bałtyku – sceny z życia i portrety”. Informacja o konkursie została umieszczona w prasie, zaanonsowana w radiu i rozesłana w formie zaproszenia do wszystkich szkół województwa pomorskiego. Wyniki zostały ogłoszone podczas uroczystości odsłonięcia rzeźby morświna w Gdyni w dniu 5 kwietnia br., tam także wręczono nagrody. Ich fundatorem była Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego. Ogółem nadesłano 3700 prac (!). Jury wyłoniło 5 najciekawszych, których autorom przyznano wartościowe nagrody.

Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek gratuluje Katii Abed
zajęcia I miejsca w konkursie. Foto: Jerzy Abramowicz

Przegląd filmów przyrodniczych pt. „Ssaki morskie” był kolejnym działaniem poprzedzającym  konferencję. Impreza ta była akcją ściśle edukacyjną skierowaną do uczniów szkół różnego szczebla z województwa pomorskiego i z całego kraju. Odbyła się  dniu 21 marca br., w tzw. ”dniu wagarowicza”, w gdyńskim kinie Silver Screen – Centrum Gemini, na którą przybyło  300 uczniów.

Młodzież przybyła na przegląd filmowy
Foto: Archiwum Stacji Morskiej

Celem było przybliżenie młodzieży szkolnej problematyki z zakresu biologii, ekologii i ochrony morskich ssaków. Dobór filmów ukierunkowano pod kątem przekazania wiedzy o gatunkach rodzimych ssaków morskich: morświnach i fokach szarych. Dotykał także globalnego problemu koegzystencji człowieka z wrażliwymi elementami morskiego ekosystemu.

Przed projekcją każdego filmu pracownicy Stacji Morskiej UG w Helu wygłosili prelekcje wprowadzające do poszczególnych filmów. Zawierały one wprowadzenie do problemu, którego rozwiązanie miało odbicie w filmie. Ponadto przedstawiono w skrócie najświeższe informacje, jakich nie zawierały filmy, dotyczące przede wszystkim obecnego stanu ssaków morskich w Bałtyku. Uczestnicy posiedli niezbędną wiedzę w zakresie liczebności populacji fok szarych w południowym Bałtyku, migracji  fok z helskiego przychówku oraz wiadomości związane z hodowlą morświnów, a także problemem przyłowu tych zwierząt w sieciach rybackich. Ponadto zwrócono uwagę młodzieży na cele i zadania odbywającej się 10 dni później konferencji.

Zaprezentowano 3 filmy: „Ssaki Bałtyku”, „Małe walenie w dużych kłopotach” i „Tajemnice Oceanu”. Film pt. „Ssaki morskie” przedstawiał działalność dwóch placówek naukowych: ośrodka hodowli morświnów – Fjord & Baelt Center w Karteminde w Danii oraz Stacji Morskiej UG w Helu. W filmie przedstawiono aspekty biologiczne i behawioralne ssaków morskich, ukazano źródła zagrożeń dla tych zwierząt oraz działania, jakie podejmuje się w celu ochrony i monitoringu ich życia i stanu zasobów. Kolejnym filmem był film pt. „Małe walenie w dużych kłopotach”(„Small whales in big trouble”).  Zawierał on informacje dotyczące przede wszystkim sposobów rehabilitacji morświnów, odpowiadał na pytania jak zachować się w przypadku znalezienia rannych zwierząt i jak wygląda leczenie chorych morświnów. Przedstawiał on pracę opiekunów zwierząt centrum ratunkowego delfinarium w Harderwijk w Holandii, prace badawcze naukowców nad  zminimalizowaniem przyłowu oraz rozwiązania techniczne, jakie podejmuje się w celu ochrony morświnów. Film emitowany był w języku angielskim, na bieżąco tłumaczony na język polski przez lektora. Na zakończenie uczestnicy przeglądu przedpremierowo obejrzeli pełnometrażowy film p.t. „Tajemnice Oceanu” („Deep Blue”), który w tym samym dniu miał  swoją polską prapremierę. Film ten przedstawiał życie i problem przetrwania organizmów morskich w różnych rejonach geograficznych świata,  a swoim przesłaniem o ratowaniu morskiej przyrody, w tym delfinów i wielorybów, wpisał się w temat i cel organizowanego przeglądu.

Plakat konferencji

Sześć specjalistycznych warsztatów poprzedziło plenarne obrady konferencji. Ta forma roboczych spotkań naukowych stworzyła możliwość prezentacji i wymiany najświeższych danych oraz poglądów naukowych wśród osób pracujących nad bardzo wysublimowanymi zagadnieniami z zakresu biologii, ekologii i ochrony morskich ssaków.

Pierwszy z warsztatów pt. “Oznaczanie wieku ssaków morskich” odbył się w sobotę 1 kwietnia w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Gdyni. Wzięły w nich udział osoby, spośród których większość posiadała doświadczenie w oznaczaniu wieku na podstawie przekrojów zębów waleni i fok. Spotkanie miało na celu weryfikację stosowanych technik odczytu wieku morskich ssaków, wymianę doświadczeń w obiektywnej interpretacji obrazu z preparatów i danych analitycznych. Podkreślenia wymaga specjalne uwzględnienie w stosowanych metodach  interpretacji warstw przyrostu i anomalii w budowie zębów, przy użyciu zarówno przekrojów zębów jak i fotografii cyfrowej. W warsztacie wzięło udział troje studentów kierunku oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego oraz pracownik Stacji Morskiej UG w Helu – lekarz weterynarii, który doświadczenie to wykorzysta w swojej przyszłej pracy badawczej.

Drugi warsztat  zatytułowany ” Zmiany klimatyczne a walenie w przybrzeżnym ekosystemie: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość” miał miejsce w niedzielę 2 kwietnia w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Celem spotkania było podsumowanie aktualnej wiedzy na temat potencjalnego wpływu zmian klimatycznych na walenie, a także zwrócenie uwagi na potrzebę badań i długoterminowego zintegrowanego monitoringu tego wpływu oraz potrzeby stworzenia i użycia modeli matematycznych przewidujących prawdopodobny wpływ zmian w różnych scenariuszach.

Foto: Jerzy Abramowicz

Trzeci z warsztatów dotyczył patologii waleni, techniki sekcji i poboru prób tkankowych. Spotkanie odbyło się w niedzielę 2 kwietnia w Instytucie Oceanografii. Jego celem było uaktualnienie opracowanego i przyjętego 15 lat temu dokumentu „Protokół Sekcji Zwłok Waleni”. Warsztat miał na celu także  zaprezentowanie znaczenia sposobów sekcji zwłok i poboru tkanek w badaniach patologicznych, toksykologicznych i biologicznych, dyskusję nad nowymi technikami i instrukcjami dokonywania sekcji.

Czwarty warsztat pt.  “Pasywny monitoring akustyczny waleni uzębionych: stan obecny i perspektywy” odbył się, podobnie jak dwa poprzednio wymienione, w niedzielę 2 kwietnia w Instytucie Oceanografii. Tematyka spotkania koncentrowała się na praktycznych zagadnieniach pracy hydroakustycznych detektorów morświnów (tzw. T-PODs) oraz przyszłości ich zastosowania w akustycznych programach monitoringowych wynikających z nowych regulacji europejskich.

Piąty z warsztatów nosił tytuł “Elektrofizjologiczny pomiar słuchu u ssaków morskich”. Warsztat ten odbył się w niedzielę 2 kwietnia w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Zajęcia miały na celu zaprezentowanie i dyskusję nad najnowszymi nieinwazyjnymi technikami elektrofizjologicznymi pomiaru słuchu ssaków morskich. Pomiary takie, poprzez  analizę audiogramów, pozwalają na ocenę jakości słuchu poszczególnych zwierząt oraz jego przydatności dla właściwego korzystania z siedliska.

Foto: Jerzy Abramowicz

Ostatni szósty warsztat pt. “EUROPHLUKES – fotoidentyfikacja” odbył się w niedzielę 2 kwietnia w Hotelu Gdynia w Gdyni. W latach 2002-2004 Unia Europejska finansowała projekt EUROPHLUKES, zarządzany przez CML, Leiden (Holandia). W projekcie współpracowało 50 grup badawczych z 14 krajów europejskich, w efekcie dając 54 tysięcy fotografii cyfrowych przedstawiających 20 gatunków waleni. Fotografie kolekcjonowano w celu identyfikacji poszczególnych osobników waleni. Celem warsztatów była prezentacja najnowszych wersji oprogramowania komputerowego do foto-identyfikacji opracowanego w ramach projektu EUROPHLUKES.

Obrady plenarne konferencji przeznaczone były głównie dla międzynarodowego gremium badaczy i ekologów ssaków morskich, a także studentów kierunków ekologii morza z uczelni polskich i zagranicznych. Uczestnicy obrad przez cztery dni obrad plenarnych prezentowali wyniki badań i omawiali m.in. problemy koegzystencji człowieka i morskich ssaków, jakie wynikają ze współużytkowania morza i jego zasobów. Łącznie przedstawiono 60 referatów i 227 posterów. W konferencji uczestniczyło 450 gości z niemal całego świata (państw Europy, obu Ameryk: Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku, Brazylii, Japonii, Australii i Nowej Zelandii).

Obrady plenarne konferencji, podobnie jak i dwóch z sześciu w/w  naukowych warsztatów, odbyły się w  Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni.

Obrady plenarne konferencji.
Foto: Arek Bonna

Po raz pierwszy  w historii tej konferencji do udziału w niej na prawach słuchaczy zaproszono młodzież szkolną. Byli to uczniowie wiodących liceów Trójmiasta w sposób szczególny zainteresowani problematyką ochrony przyrody, biologią i ekologią, znający język angielski i wiążący swoją zawodową przyszłość z pracą o charakterze naukowym.

Postery uczestników konferencji
Foto: Goyke

Zorganizowanie sesji plenarnych z sesjami posterowymi pod jednym dachem ułatwiało kontakty między uczestnikami, sprzyjało dyskusjom i wymianie poglądów.

Swobodna wymiana poglądów uczestników konferencji
Foto: Goyke

Atrakcyjności  konferencji nadawały trzy niezależne tematyczne wystawy plastyczne. Pierwsza z nich była wystawą trójmiejskiej Galerii „Profil”. W teatralnym foyer twórcy wyeksponowali liczne prace, których wykonanie wymagało zastosowania zróżnicowanych technik plastycznych. Zaprezentowano marynistyczne obrazy olejne, pastele, akwarele i batiki. Druga wystawa, poświęcona była wyłącznie humbakom¹. Autorką zaprezentowanych obrazów olejnych i grafik była Monika Kuropatwicka–Marciniak, która od lat zajmuje się wykonywaniem artystycznych ilustracji na temat tego niezwykłego gatunku.

Foto: Monika Marciniak

Trzecią z wystaw cechował znaczący wymiar edukacyjny. Jej autorka –  Ursula Tscherter ze Szwajcarii, przedstawiała wykonane z tkanin naturalnych rozmiarów sylwetki kilkunastu gatunków europejskich waleni.

Walenie na ścianach foyer
Foto: Goyke

Wielkie zainteresowanie wśród przechodniów mijających teatr wzbudził 18 metrowy pneumatyczny model wieloryba, eksponowany przed wejściem.

Model wieloryba obok wejścia głównego do teatru
Foto: Goyke

W trakcie konferencji odbył się publiczny pokaz filmów dokumentalnych „Ssaki morskie”. Odbył się 4 kwietnia, w drugim dniu sesji naukowych konferencji. Na jego program złożyło się 10 filmów amatorskich uczestników konferencji z wypraw, rejestracji badawczych, a także działalności edukacyjnej.

Krzysztof Skóra prezentuje film z humbakiem który został zauważony
na Zatoce Gdańskiej pod koniec marca tego roku
Foto: Goyke

Pokaz z założenia otwarty dla publiczności z zewnątrz zgromadził maksymalną możliwą liczbę widzów. Na pokaz, poza uczestnikami konferencji, przybyło ok. 300 osób. Filmy prezentowane były w oryginalnej wersji językowej (angielski), z tłumaczeniem symultanicznym dla chętnych. Autorzy filmów byli obecni podczas emisji, co umożliwiało podjęcie dyskusji na prezentowany temat. Wystąpienia uczestników były także tłumaczone na język polski.

Uczestnicy pokazu
Foto: Goyke

Celem pokazu była wymiana informacji naukowej w środowisku badaczy oraz przekaz nowych informacji dla studentów kierunków przyrodniczych będących uczestnikami konferencji oraz zaznajomienie opinii społecznej z zakresem i rodzajami prac badawczych nad ssakami morskimi przy użyciu dokumentacyjnej techniki filmowej, a także ukazanie polskiemu społeczeństwu zakresu i wysiłku badawczego naukowców z innych krajów na rzecz ochrony przyrody morza.

Rzeźba morświna tuż przed odsłonięciem
Foto: Goyke

Dobrym zwieńczeniem towarzyszącej konferencji kampanii edukacyjno-promocyjnej na rzecz problemów ssaków morskich  okazało się odsłonięcie wykonanej z brązu i osadzonej na polodowcowych głazach rzeźby morświna. Uroczystość odbyła się w środę 5 kwietnia  o godzinie 18.00 na Skwerze Kościuszki w Gdyni przy nabrzeżu portowym naprzeciw Daru Pomorza. Rzeźbę autorstwa Piotra Jahołkowskiego odsłonili: Prezydent Miasta Gdyni Wojciech Szczurek, Przewodniczący European Cetacean Society Michel André, prof. Andrzej Ropelewski (pionier polskich publikacji o fokach i morświnach w latach 50-tych) oraz Krzysztof Skóra. Pomysłodawcą usytuowania w Gdyni rzeźby morświna był Sekretarz Miasta Gdyni pan Jerzy Zając a jej fundatorem Rada i Prezydent Miasta. Nadzór merytoryczny nad wykonaniem sprawowali Iwona Kuklik i Krzysztof Skóra ze Stacji Morskiej UG w Helu. W uroczystości wzięli udział licznie przybyli mieszkańcy miasta i Pomorza oraz uczestnicy XX Konferencji ECS.

Morświn już wolny…
Foto: Jerzy Abramowicz

Upamiętnienie zagrożonego wyginięciem bałtyckiego morświna w postaci bardzo artystycznie udanej rzeźby okazało się niezwykle trafnym działaniem. Monument ten, swoją symboliką sprzyjający propagowaniu idei ochrony morskiej przyrody, cieszy się żywym i pozytywnym odbiorem oglądających.

Rozpowszechnieniu w kraju informacji o odbywającej się w Gdyni konferencji i jej temacie pomogła niezwykła wizyta. Pod koniec marca na Zatoce Gdańskiej  rybacy zauważyli humbaka.

Humbak na Zatoce Gdańskiej.
Foto: Archiwum Stacji Morskiej