Ramowa dyrektywa Unii Europejskiej dot. strategii morza z 2008 roku zobowiązuje kraje członkowskie do utrzymania morskiej przyrody w stanie sprzyjającym naturalności struktury i zasobów gatunków i siedlisk. Ma to zagwarantować trwałość możliwości czerpania z morza zasobów niezbędnych dla życia ludzi. W tym celu określono 12 wskaźników jakości dobrego stanu środowiska morskiego 1. Trzy z nich stały się podstawą dla ustalenia odpowiednich miar dla oceny stanu zasobów morświnów żyjących w Bałtyku dla Komisji Helsińskiej. W tym celu w dniu 6 lutego br. w Hamburgu odbyło się eksperckie spotkanie pn. „HELCOM CORESET Team Meeting of Harbour Porpoise Experts”, które zainicjowało prace nad tym zagadnieniem.
Dodatkową okolicznością podjęcia tych prac był i jest Bałtycki Plan Działania HELCOM, w którym Strony konwencji zobowiązały się m.in. do utrzymania bałtyckiej bioróżnorodności na możliwie najlepszym poziomie.

Na spotkaniu w Hamburgu uznano, że z listy 12 wskaźników dyrektywowych nr 1, nr 4 i nr 11 wiążą się z ew. oceną dobrostanu bałtyckich morświnów.

Mówią one, że :

  • utrzymana jest różnorodność biologiczna. Jakość i występowanie siedlisk oraz rozmieszczenie i bogactwo gatunków odpowiadają dominującym warunkom fizjograficznym, geograficznym i klimatycznym,
  • wszystkie elementy morskiego łańcucha pokarmowego, w stopniu w jakim są znane, występują w normalnych ilościach i zróżnicowaniu, na poziomie, który w dalszej perspektywie może zapewnić bogactwo gatunków i utrzymanie ich pełnej zdolności reprodukcyjnej,
  • wprowadzenie energii, w tym hałasu podwodnego, utrzymuje się na takim poziomie, że nie powoduje ono negatywnego wpływu na środowisko morskie.

Eksperci pokreślili że zasoby morświnów żyjące w naszej części Bałtyku są wg kryteriów IUCN krytycznie zagrożone. Uznali za konieczne dalsze badania nad genetycznymi cechami bałtyckich morświnów, aby móc w obrębie granicach zoogeograficznego rozmieszczenia populacji lub subpopulacji trafnie ocenić monitorowane dla ich parametry, którymi wg założeń spotkania powinny być:

  • wskaźnik stanu rozmieszczenia przestrzennego,
  • wskaźnik skali śmiertelności połowowej,
  • wskaźnik liczebności zasobów morświnów na danym obszarze,
  • wskaźnik tempa wzrostu danej populacji,
  • wskaźnik kondycji zdrowotnej wynikającej z czynników stresogennych (hałas, zakłócenia, zmiany w bazie pokarmowej itp.),
  • wskaźnik akumulacji substancji toksycznych w różnych tkankach,
  • wskaźnik skutków zaśmiecania morza dla zdrowia morświnów,
  • wskaźnik wpływu organizmów obcych

Ustalono też, że należy prace nad wskaźnikami dla morświnów skoordynować z pracami grupy eksperckiej HELCOM ds. fok. Eksperci zwrócili także uwagę, że prace nad tak rzadkim gatunkiem są bardo trudne i długotrwałe. Wiele będzie wymagało zaangażowania dodatkowych środków finansowych i organizacyjnych. Wymagają też zaangażowania wielu różnych sektorów gospodarczych i ich administracji. Za szczególnie ważną uznano współpracę z rybakami, którzy najczęściej mają do czynienia z tymi zwierzętami.

Państwa zobowiązane do przestrzegania zapisów Dyrektywy Siedliskowej dot. gatunków chronionych powinny ustanowić monitoring przyłowu tych zwierząt oraz zadbać, aby każe ich zwłoki mogły być przedmiotem badań naukowych na rzecz wzbogacenia baz danych służących okresowym ocenom ustalonych wskaźników.

KES