W Kopenhadze o ratowaniu morświnów

Tegoroczne spotkanie tzw. Grupy Jastarnia ASCOBANS – grupy eksperckiej ds. odtwarzania i ochrony bałtyckich zasobów morświnów odbyło się w Kopenhadze.  Gospodarzem posiedzenia było Ministerstwo Środowiska Danii. Przez trzy dni (14-16.02.2011r.) omawiano stan wywiązywania się z zaleceń jakie na rzecz ochrony tych zwierząt wypracowały eksperckie i polityczne fora Porozumienia ASCOBANS.

Uczestnikami z Polski byli reprezentanci Departamentu Rybołówstwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Środowiska oraz pozarządowej organizacji WWF – Polska.

Analizowano czy obecnie dostępne dane statystyczne dotyczące rybołówstwa, mogą być podstawą do analiz zmian i oceny stopnia presji połowowej w sektorze jednostek stosujących sieci skrzelowe, które przez wielu ekspertów uważane za główną współczesną przyczynę wysokiej śmiertelności morświnów.

Rozmawiano też o przyczynach słabego angażowania się rybackich użytkowników morza w działania ochronne, a szczególnie w poszukiwanie sposobów zapobiegających przypadkowemu zaplątywanie się morświnów w rybackie sieci. Wskazano na zbyt słabe propagowanie alternatywnych do sieci skrzelowych narzędzi połowów, które jak wskazują obserwacje są groźnie także dla nurkujących ptaków, niektórych chronionych gatunków ryb i fok.

Nowym zagadnieniem, do rozwiązania, do którego muszą się przygotować Dania, Szwecja i Niemcy jest ochrona zasobów morświnów zamieszkujących Morze Bełtów i Sund. Ich zasoby w ostatnich latach dramatycznie się zmniejszyły. Grupa dyskutowała jak opracować plan dla tego małego obszaru i jak go w przyszłości realizować, równolegle z opracowanym i zatwierdzonym Planem Jastarnia.

Z zadowoleniem przyjęto udoskonalenie wspólnej bazy informacyjnej o złowionych, zauważonych i znalezionych na brzegu martwych morświnach, której prowadzenie przejęła Komisja Helsińska¹. Problemem pozostaje deficyt nowych prób biologicznych, szczególnie przydatnych dla badań genetyki tych zwierząt. Stwierdzono, że poprawa tej sytuacji zależy od woli do dostarczania złowionych zwierząt ośrodkom badawczym przez rybaków, którym przyłów morświna się przydarzył. Póki jednak, we wszystkich państwach nie wypracuje się prawnych, organizacyjnych i finansowych podstaw dla sprawozdawczości przyłowu i sprawności działania systemu dostarczania zwłok morświnów przez rybaków, nie będą oni  zainteresowani współpracą na tym polu, a wiedza o śmiertelności morświnów, ich biologii, preferencjach siedliskowych oraz  genetycznych powiązaniach będzie postępować bardzo powoli. Wypadkową tego stanu może być brak dostatecznej wiedzy na rzecz zapobiegania zanikaniu tego gatunku w Bałtyku.

Optymizm budzi rozwój nowych technologii. W krajach skandynawskich są opracowywane nowe typy narzędzi połowowych, na rynku pojawiają się nowe, lepsze i tańsze typy urządzeń odstraszających morświny od sieci (pingery), są finansowane badania nad rozmieszczeniem  morświnów przy zastosowaniu nowoczesnych urządzeń hydroakustycznych (np. projekt SAMBAH).

Grupa Jastarnia podkreśliła konieczność zbierania danych na temat podwodnego hałasu. Potrzebna jest wiedza o jego źródłach, natężeniu i ewentualnym wpływie na życie bałtyckich waleni.

W punkcie dotyczącym postępu w redukcji przyłowu morświnów, polski przedstawiciel przedstawił krytyczną analizę skuteczności zapisów Rozporządzenia WE nr 812/2004 i sposobu ich realizacji w kontekście potrzeb ochrony morświnów. W warunkach polskiej części Bałtyku i specyfiki jego rybołówstwa obecne, nietrafne decyzje bardziej stwarzają pozór chronienia tych zwierząt niż w sposób rzeczywisty im pomagają.

Omówiono także rodzaje działań na płaszczyźnie edukacji i informacji kierowanych do ogółu społeczeństwa, a szczególnie do użytkowników morza, w tym do rybaków. Starano się także wypracować  zasady dla efektywnego przepływ informacji i danych pomiędzy Porozumieniem ASCOBANS a innymi forami i instytucjami zajmującymi się eksploatacją, zarządzaniem i ochroną zasobów Bałtyku. Za jedno z wielu potrzebnych do wykonania zadań rekomendowano zacieśnienie współpracy z działającym od 2006 roku BS RAC i tworzonym BALTFISH – najważniejszymi dziś międzynarodowymi platformami wymiany informacji w środowisku rybackim naszego morza.

KES