W dniach 25-26.03.2013 w Kopenhadze odbyło się spotkanie w ramach realizowanego projektu BALTFIMPA (Managing Fisheries in Baltic Marine Protected Areas – Zarządzanie rybołówstwem w morskich obszarach chronionych Morza Bałtyckiego) wykonywanego pod egidą Konwencji Helsińskiej.

Podczas odbywającej się w ramach zebrania dyskusji omawiano różne aspekty potencjalnego oddziaływania rybołówstwa na środowisko i sposoby minimalizowania negatywnych wywołanych przez nie efektów. Sporą część czasu stanowiło omówienie szczegółów opracowania Generic Tool –czyli zestawieniu matryc, odnoszących się do opisu wpływu konkretnych narzędzi na dane gatunki organizmów morskich. Wiedza na temat skutków takiego oddziaływania nie jest kompletna, zwłaszcza pod kontem rozpatrywania złożonych interakcji ekologicznych pomiędzy gatunkami poddawanymi presji połowowej, a środowiskiem ich życia, w odniesieniu do funkcjonowania całości lokalnych ekosystemów. Dlatego ważne jest wskazanie luk w wiedzy, co umożliwi ustalenie dokładnych priorytetów wobec przyszłego zakresu badań w terenie.

Oprócz opracowania Generic Tool, głównymi celami projektu BALTFIMPA, jest opracowanie i przetestowanie alternatywnych narzędzi połowowych oraz wypracowanie propozycji kierunków zarządzania rybołówstwem w morskich obszarach chronionych.. To ostatnie działanie jest zadaniem finalnym będącym efektem wykorzystaniem wiedzy zdobytej w trakcie całego naukowego przedsięwzięcia.

Projektowanie i przetestowanie nowych narzędzi pozwoli określić ich przydatność dla rybołówstwa, pod kontem łowności, selektywności i jakości pozyskiwanych ryb. Już dziś wiadomo że niektóre pułapkowe narzędzia połowowe umożliwiają pozyskanie żywych, nieuszkodzonych mechanicznie ryb o wszechstronnych możliwościach wykorzystania. Jeśli dodatkowo ich zastosowanie wiązałoby się z ograniczeniem np. kosztów transportu (mniejszych nakładów paliwa) oraz odpornością na wyjadanie ryb przez foki, to rentowność połowów rybackich wykonywanych przy ich użyciu będzie większa i wyraźnie opłacalna. Jest to bardzo ważna informacja dla środowisk rybackich. Wdrożenie narzędzi stanowiących alternatywę dla powszechnie stosowanych nylonowych sieci skrzelowych, wcale nie musi oznaczać spadku dochodów z dokonywanych połowów.

Nowe narzędzia połowowe, jeśli spełnią większość oczekiwań użytkowników będą mogły być zaproponowane do zastosowane w kilku chronionych (i nie tylko) rejonach Morza Bałtyckiego. W Polsce planuje się przetestowanie tzw. klatek dorszowych, na obszarze Zatoki Pomorskiej będącej jednocześnie ptasim, jak i siedliskowym obszarem Natura 2000. Na realizację tego zadania wymagane są dodatkowe środki, po które beneficjenci zgłosili się do europejskiego funduszu LIFE. Trwa oczekiwanie w.s. decyzji.

Martwa młoda foka szara – ofiara przyłowu

Dzisiaj powszechnie znanym problemem w zakresie interakcji środowiska naturalnego z rybołówstwem jest przyłów chronionych ptaków i ssaków morskich w sieciach skrzelowych. W chwili obecnej znane i miejscowo stosowane są następujące metody minimalizowania tego niekorzystnego zjawiska:

  • odstraszacze akustyczne (pingery),
  • odstraszacze wizualne (widoczne odcinki sieci),
  • sieci pokryte tlenkami metali,
  • odpowiednie wielkości oczek w sieciach,
  • ograniczanie połowów do określonych głębokości,
  • modyfikacje metod i narzędzi połowowych,
  • zamykanie obszarów dla rybołówstwa, w tym zamykanie okresowe.

Przytoczone sposoby nie wszędzie mają jednak zastosowanie, a lokalnie mogą mieć negatywny wpływ na społeczności trudniące się rybołówstwem i same organizmy morskie (jak akustyczne wypłaszanie małych waleni z ich naturalnych siedlisk). Dzięki realizacji projektu BALTFIMPA możliwe będzie wdrożenie nowych sposobów wykorzystania zasobów morza z uwzględnieniem potrzeb ochrony ekosystemów.

W spotkaniu wzięło udział blisko 50 osób z krajów nadbałtyckich (sektor środowiska i rybołówstwa), Sekretariatu Konwencji Helsińskiej, ICES, Regionalnego Komitetu Doradczego Morza Bałtyckiego (BSRAC), Komisji Europejskiej, instytucji naukowych oraz organizacji pozarządowych (m.in. Birdlife i Oceana). Polską administrację z sektora środowiska reprezentował pracownik Departamentu Obszarów Natura 2000 Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Tekst: Michał Bała
Foto: Archiwum Stacji Morskiej IOUG